człowiek uczy się przez całe życie

- co z niego za dziwny człowiek what a strange person he is

- była dobrym człowiekiem she was a good person

- na świecie żyje ponad pięć miliardów ludzi there are over five thousand million people in the world

- na plaży leżało dwoje ludzi two people were lying on the beach

- łabędzie przyzwyczaiły się do ludzi the swans have grown accustomed to people

- Konstytucja gwarantuje przestrzeganie praw człowieka the Constitution guarantees the observance of human rights

- owszem, grzeszymy, w końcu jesteśmy tylko ludźmi we sin, it’s true – after all we’re only human

- nie jesteś godny miana człowieka you don’t deserve to be called human

- człowiek pierwotny/cywilizowany primitive/civilized man

- człowiek z ulicy the (ordinary) man in the street

- święto ludzi pracy a workers’ holiday

- stary/starszy człowiek an old/elderly man

- dwóch ludzi wniosło szafę na drugie piętro two men carried the wardrobe up to the second floor

- młody człowieku, ustąp miejsca give up your seat, young man, will you?

- być (prawdziwym) człowiekiem to be a (really) decent person

- wyrosnąć na człowieka to grow up to be a decent person

- okazać się a. pokazać się człowiekiem to prove to be a. show oneself to be a decent person

- wyjść na ludzi to do well (for oneself a. in life)

- zrobić z kogoś człowieka to make a man (out) of sb

- wojsko zrobi z niego człowieka the army will make a man (out) of him

- pokierować a. wykierować a. wyprowadzić kogoś na człowieka a. na ludzi to bring sb up to be a decent person

- matka wychowała nas na ludzi mother brought us up well

- będą z niego/niej ludzie he/she’ll do well in life

- wielki człowiek a great man

- znał wielu ludzi prezydenta he knew many of the president’s people a. men a. aides

- zostaw ją, to nasz człowiek leave her alone, she’s one of us

- musieliśmy wziąć paru ludzi, sami nie dawaliśmy rady we had to hire some men: we couldn’t manage on our own

- przyjął człowieka do pomocy he hired a worker to help him

- człowiek cały dzień haruje, i po co? you work like the clappers all day, and what for?

- człowiek całe życie się uczy you never stop learning (in this life)

- człowieku, zastanów się, co to ma być? come on, man, what are you playing at?

- wytrawny rum, człowieku, co za smak dry rum, mate, there’s nothing like it

- ludzie mówią, że jest bardzo bogaty they a. people say he’s very rich

- nie zależało mu, co ludzie powiedzą he didn’t care what people would say

- na czułości nie wypada sobie pozwalać przy ludziach you shouldn’t show affection in public

- u nas w firmie ludzie nie lubią żadnych zmian the people in our company don’t like change

- ludzie nie pójdą na to, będzie strajk the workers/men won’t agree to that – there’ll be a strike

- □ biały człowiek Antrop. Caucasian

- człowiek jaskiniowy Antrop. caveman

- człowiek kopalny Antrop. fossil man

- człowiek neandertalski Antrop. Neanderthal (man)

- człowiek śniegu (the) yeti, (the) Abominable Snowman

■ człowiek czynu a man/woman of action

- człowiek gór a highlander

- człowiek honoru a man of honour

- człowiek interesu a man of business, a business person

- człowiek lasu a woodsman

- człowiek renesansu a Renaissance man

- człowiek z głową a smart one pot.

- człowiek z krwi i kości (only) flesh and blood

- być podobnym do ludzi pot. to look decent, to look halfway human pot.

- ogarnij się trochę i umaluj, żebyś była podobna do ludzi tidy yourself up a bit and put some make-up on, so you look halfway human

- ksiądz też człowiek, może zgrzeszyć priests are human too, and occasionally they sin

- robić coś jak człowiek pot. to do sth properly

- nareszcie wyspałam się jak człowiek I’ve finally had a proper night’s sleep

- zachowuj się jak człowiek behave yourself (properly); try and act like a human being pot.

* * *

* * *

Voc. -u l. - cze pl. ludzie Gen. ludzi Ins. ludźmi

1. antrop. human being ( Homo sapiens); człowiek pierwotny primitive man; człowiek jaskiniowy cave man; człowiek neandertalski Neanderthal man; człowiek epoki bronzu Bronze man; biały człowiek white man.

2. (= osoba) person, individual; swój człowiek friend, my/our man; szary człowiek the man in the street; zwykły człowiek everyman; człowiek bez znaczenia nobody, nonentity; człowiek z ludu man of the people; dobry człowiek good person; święty człowiek holy man, man of God; człowiek gruboskórny thick-skinned person; człowiek interesu businessman; człowiek bezwartościowy no-good; człowiek czynu man of action, doer; człowiek sukcesu achiever, hot shot; człowiek śniegu Abominable Snowman, Yeti; człowiek starej daty mossback; człowiek-orkiestra one-man band; człowiek z krwi i kości flesh and blood; błąd człowieka human error; prawa człowieka human rights; upadek człowieka the Fall of Man; ani się człowiek obejrzy before one knows; być człowiekiem be human; jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce I am a human l. man and nothing that's human can be l. is alien to me; człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi man proposes, God disposes; człowiek uczy się przez całe życie you never stop learning, live and learn; góra z górą się nie zejdzie, ale człowiek z człowiekiem tak friends may meet but mountains never greet; niewłaściwy człowiek na niewłaściwym miejscu a round peg in a square hole; okazać się człowiekiem prove human; człowieku nie irytuj się don't get irritated; człowiek boże igrzysko man, the plaything of God; nie ma ludzi niezastąpionych nobody is irreplaceable; nie samym chlebem człowiek żyje man does not live on bread alone; człowiek człowiekowi wilkiem man is a wolf to (his fellow-)man, one man preys on another.

3. pot. (= ja, każdy, ktokolwiek) one, you; nie dadzą człowiekowi spokoju they won't let a fellow be.

4. (= dorosły) adult, grown-up.

5. pot. (= robotnik, pracownik) worker; nająć człowieka do kopania studni hire a worker l. sb to dig a well.

* * *

1. ( stan organizmu) life; życie zwierząt/roślin/człowieka animal/plant/human life; życie płodowe fetal life; budzić się do życia (np. o roślinach, opowiadaniu) come to life; życie ledwie się w nim kołacze l. nie pozostało mu wiele życia he is not long for this world.

2. (= istnienie, egzystencja) life; ciężkie/łatwe l. lekkie życie hard/easy life; warunki życia living conditions; dawać komuś miesiąc życia (= rokować) give sb a month to live; narażać życie risk one's life; z narażeniem życia at the risk of one's life; uratować komuś życie save sb's life; pierwszy raz w życiu for the first time in one's life; życie intymne love life; życie osobiste l. prywatne private life; życie naukowe scientific life; życie kulturalne cultural life; życie seksualne sexual life; jedwabne życie charmed life l. existence, the good life; kawał życia plenty of time ( of one's life); wstępować na nową drogę życia embark on a new career; jesień życia the autumn of one's life; wiosna życia the spring of one's life; ubezpieczenie na życie life insurance; życie wieczne rel. eternal life; życie pozagrobowe rel. afterlife; życie po śmierci life after death; życie na pełnych obrotach life in the fast lane; życie nocne nightlife; życie to nie bajka life is not a bed of roses; sprawa życia i śmierci a matter of life and death; pan życia i śmierci master of life and death; szkoła życia school of life; walka na śmierć i życie life-and-death struggle, mortal combat; historia wzięta z życia true-life story; do końca życia as long as I live; póki życia as long as life endures; zbliżać się do kresu życia be nearing one's end; za życia in l. during one's lifetime; patrzeć serio na życie treat one's life seriously; być nie do życia be lifeless, be dog-tired; dać znak życia give signs of life; nie dawać znaku życia give no signs of life; darować komuś życie spare sb l. sb's life; kochać kogoś/coś nad życie love sb/sth more than life itself; odebrać komuś życie take sb's life; targnąć się na swoje życie l. odebrać sobie życie take one's life; powołać do życia call into existence; pozostać przy życiu remain alive; pożegnać się z życiem meet one's death l. end; mieć własne życie have a life of one's own; ujść z życiem escape with one's life; utrzymać przy życiu keep alive; usunąć się z czyjegoś życia withdraw from sb's life; używać życia live it up; wchodzić w życie come into force l. effect; wcielać coś w życie put sth into effect; rozpoczynać nowe życie start l. get a new life; turn over a new leaf; get a new lease of life; zakończyć życie end one's life; zatruwać komuś życie be the bane of sb's life; zrobić komuś z życia piekło make sb's life hell; złamać komuś życie ruin sb's life; czyjeś życie wisi na włosku sb's life is hanging by a hair's breadth; dać komuś życie give birth to sb; towarzysz/-ka życia life's companion; składać życie w ofierze sacrifice one's life; poświęcić l. oddać za kogoś/coś życie lay down l. give one's life for sb/sth; poświęcić (swoje) życie komuś/czemuś dedicate one's life to sb/sth; cudem ujść z życiem have a close shave; prowadzić podwójne/cnotliwe/normalne życie live a double/virtuous/normal life; pieskie życie dog's life; rajskie życie the life of Riley; samo życie! that's life!; uciekaj, jeśli ci życie miłe! run for your life!; run for dear life!; życie jak w Madrycie żart. the life of Riley; drogo sprzedać życie sell one's life dearly; miłość czyjegoś życia (= ukochana osoba; t. przen. = pasja) the love of sb's life l. of a lifetime; o mało (co) nie stracić życia come near losing one's life; przez resztę życia for the rest of one's life; człowiek uczy się przez całe życie you l. we live and learn; ustawić kogoś na całe życie set sb up for life; i to ma być życie! przen. what a life!; życie ci ucieka life is passing you by; życie musi toczyć się dalej the show must go on.

3. (= energia życiowa, temperament) life, vigor; Br. vigour; on jest bez życia he's lifeless; z życiem with vigour; nabierać życia (o opowieści, filmie) come to life; tchnąć w coś nowe życie breathe new life into sth; żyć pełnią życia live one's life to the full; nigdy w życiu! not on my l. your life!; wystraszyłem się jak nigdy w życiu I was scared half to death.

4. (= ruch) activity; tętnić życiem teem with activity.

5. pot. (= utrzymanie, wyżywienie) living; środki do życia means of subsistence; brak środków do życia destitution; być bez środków do życia be down at heel; życie ponad stan life beyond one's means; zarabiać na życie earn one's living l. keep; jak on zarabia na życie? what does he do for a living?